حه‌ديسه‌ مه‌هده‌ويه‌ته‌کان له‌ ڕوانگه‌ی مه‌زهه‌بی سوننه‌

ڕاڤه‌کاری حه‌ديسه‌ مه‌هده‌ويه‌ته‌کان

بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

وَعَدَ اللهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصّالحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ في الاَرْضِ كَما اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دينَهُمُ الِّذي ارْتَضي لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْناً يَعْبُدُونَني لا يُشْرِكُونَ بي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَاٌولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ (النور - 55)

خودا به‌و که‌سانه‌ی که‌ بڕوامه‌ندن و کاری چاکه‌ ده‌که‌ن واده‌ی هاتنی جێگرێکی خۆی له‌ سه‌ر زه‌وی داوه‌. ئه‌و جۆره‌ی که‌ ڕابردووان پێيان وتووه‌ خه‌ڵيفه‌ی سه‌ر زه‌وی. که‌ ئه‌م نوێنه‌رانه‌ی خوا دين و ئايينی په‌سه‌ندکراوی خه‌ڵک سه‌قامگير ئه‌کات و ترس و دله‌ڕاوکێ خه‌ڵک دائه‌مرکێنن و هێمنايه‌تی و دڵ ئارامييان پێ ئه‌به‌خشێ. به‌ چه‌شنێ که‌ ته‌نيا په‌رستنی خودايان بۆ گرينگه‌ و قه‌ت شه‌ريک و هاوه‌ڵ بۆ خودای مه‌زن دانانێن و که‌سانێ که‌ له‌ پاش ئه‌وانه‌و دێنه‌ سه‌ر ئه‌رز و شه‌ريک و هاوه‌ڵ بۆ په‌روه‌رگار داده‌نێن به‌ فاسق ناويان لێ ئه‌برێ.

خودای مه‌زن له‌ ئايه‌تی 55ی سووره‌تی نوور به‌ ڕوونی موژده‌ی داوه‌ته‌ بڕوامه‌نده‌ و ئيمانداره‌کان که‌ به‌ دڵنياييه‌وه‌ ده‌سه‌ڵاتی سه‌ر زه‌وی له‌ دواڕۆژ هه‌ر له‌ ده‌ستی ئيمانداره‌کانه‌ و دينی ئيسلام سه‌رانسه‌ری جيهان دائه‌گرێت و شه‌ڕ و ئاژاوه‌ و کوفر به‌ گشتی نامێنێ و به‌نده‌کانی خودا به‌ سه‌ربه‌ستی ئه‌ژين و خودای مه‌زن ئه‌په‌رستن و دينی خوداپه‌ره‌ستی گشتگير ده‌بێ به‌ چه‌شنێ که‌ ئه‌گه‌ر که‌سێکی کافر هه‌بێت به‌ فاسق و تاوانباری ئه‌زانن.

هەروەها لە قۆرئانی پیرۆزدا دەفەرمێت

وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنّ الارْضَ يَرِثُها عِباديَ الصّالِحُونَ (الانبیاء – 105)

ئێمه‌ له‌ کتێبی ئاسمانی زه‌بوور وتمان که‌ بێ گومان به‌نده‌ پاک و ئيمانداره‌کانی من ميراتبه‌ری ئه‌م زه‌مينه‌ن.

له‌ ئايه‌تی 105ی سووره‌تی ئه‌نبيا هه‌ميسان موژده‌ی ئيلاهی خه‌به‌ر له‌وه‌ ئه‌دات که‌ که‌سانی ئيماندار و پاک و خاوه‌ن باوڕی پته‌و ميراتبه‌ر و خاوه‌ن کۆتايی ئه‌م زه‌مينه‌ن. له‌م ئايه‌ته‌دا خه‌به‌ر له‌ ڕۆژگارانێک ئه‌دات که‌ زه‌مين و خاوه‌نداری سه‌رانسه‌ر پاژه‌کانی جيهان و کانيه‌کان و هه‌موو ئه‌وی خودا بۆ به‌هره‌بردنی بوونه‌وه‌ران دايهێناوه‌ ئه‌خرێته‌ ژێر ڕکێفی به‌نده‌ شايسته‌کانی خودا. هه‌روه‌ها له‌ ئايه‌ته‌کانی ديکه‌شدا به‌ هه‌مان شێوه‌ موژده‌ دراوه‌.

وه‌کوو ئايه‌تی 5 له‌ سووره‌تی قسه‌س:

وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ (القصص – 5)

مه‌يلی خودايی له‌سه‌ر ئه‌وه‌يه‌ که‌ ئه‌و که‌سانه‌ی ڕێزيان لێ ناگيردرا و په‌ست ئه‌هێنانه‌ ئه‌ژمار ڕێز و حورمه‌تيان بگرين و بيانکه‌ينه‌ ميراتبه‌ر و جێگری خۆمان له‌سه‌ر زه‌مين.

هه‌رچه‌ند ئه‌م ڕووداوه‌ گرينگانه‌ که‌ هه‌مووی وه‌عدی په‌روه‌ردگاره‌ له‌ سه‌رده‌می حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) و سه‌رده‌مانی پاش ئه‌وانيش له‌ ئاستێک زۆردا بۆ موسڵمانه‌کان هاتۆته‌ ئاراوه‌ و ئيسلام که‌ ڕۆژێ له‌ نێو چنگی پيسی دوژمن وه‌ها يه‌خسير بوو که‌ بچووکترين ده‌رفه‌تی ده‌رکه‌وتن و خوويا بوونی به‌وان نادا و موسڵمانه‌کان به‌رده‌وام له‌ ترس و دڵه‌ڕاوکێ ده‌ژيان. له‌ ئاکامدا نه‌ته‌نيا دوورگه‌ی عه‌ره‌بستان به‌ڵکوو به‌شێکی زۆرری جيهانی گرته‌به‌ر و دوژمن له‌ ته‌واوی به‌ره‌کانی جه‌نگدا تووشی شکست هاتن. به‌ڵام حکوومه‌تی ئيسلامی که‌ بتوانێ سه‌رانسه‌ری جيهان داگرێت و بوت په‌رستی و شه‌ريک و هاوه‌ڵ بۆ خودا دانان به‌ تێکڕا بنه‌بڕ کات و يه‌کتاپه‌رستی و هێمنايه‌تی و ئاسووده‌يی به‌دياری بێنێ بۆ هه‌موو موسڵمانه‌کان هێشتا به‌دی نه‌هاتووه‌. که‌وايه‌ ئه‌بێ چاوه‌ڕوانی ئه‌و ڕۆژه‌ بين. ئه‌م ده‌سکه‌وته‌ به‌پێ ڕه‌وايه‌تی مته‌واتره‌ له‌ سه‌رده‌می سه‌رهه‌ڵدانی ئيمام مەهدی ڕوو ئه‌دات.

حه‌ديسی پێوه‌نديدار به‌ ئيمام مەهدی که‌ زۆربه‌ی له‌ سه‌حابه‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) وتوويانه‌: ئه‌و ڕه‌وايه‌تانه‌ی که‌ سه‌باره‌ت به‌ ده‌رکه‌وتن و هاتنی ئيمام مەهدی له‌ زمانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) و ئه‌وه‌ی که‌ سه‌حابه‌ی حه‌زره‌ت به‌ بڕوای فه‌رمووده‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) وتوويانه‌ و هه‌روه‌ها شايه‌تيان له‌ حوکمی حه‌ديسدا به‌رچاوه‌، له‌ زۆربه‌ی کتێبه‌ ئيسلاميه‌ به‌ناوبانگه‌کان و حه‌ديسه‌کانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) به‌ پێ فيرقه‌ و ڕه‌گه‌زی جۆراوجۆری ئيسلامي وه‌کوو سونی و شيعه‌ هاتووه‌. بڕێ له‌ زانايانی ئيسلامی سه‌باره‌ت به‌ ئيمام مەهدی هه‌ندێ کتێبی تايبه‌تيان نووسيوه‌. بڕێ له‌و زانايانه‌ی ئه‌وه‌ڵ و ئاخريش له‌ نووسراوه‌کانی خۆياندا نووسيويانه‌ که‌ ئه‌و حه‌دڕيسه‌ پێوه‌نديدارانه‌ سه‌باره‌ت به‌ ئيمام مەهدی متواتره‌ و حاشا هه‌ڵنه‌گره‌.

سه‌حاحی سته‌ يان کێتبه‌ سه‌حيحه‌ شه‌شيه‌کان، بڕواپێکراوترين کتێبی حه‌ديسی سونی مه‌زهه‌به‌کان که‌ له‌ پاش قورئانی پيرۆز گرينگترين به‌ڵگه‌ و کتێب و سه‌رچاوه‌ی دينيه‌ له‌ ده‌يسڕه‌سی سونی مه‌زهه‌به‌کاندايه‌ و زانايانی دينی بڕوايان پێيه‌ و که‌ڵکی لێ وه‌رده‌گرن. ئه‌م کتێبانه‌ بريتين له‌:

• سه‌حيحی بوخاری( صحیح البخاري)
• سه‌حيحی موسلێم( صحیح مسلم)
• سونه‌نی باوکی وداود (سنن أبي داود)
• سونه‌نی ته‌رمه‌زی (سنن الترمذي)
• سونه‌نی نسايی (سنن النسائي)
• سونه‌نی کوڕی ماجه( سنن ابن ماجة)

له‌ سه‌حاحی سته‌ له‌گه‌ڵ دوو خێڵ له‌ حه‌ديسه‌کان له‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ بابه‌تی مه‌هده‌ويه‌ت ڕووبه‌ڕوو ئه‌بين: سه‌باره‌ت به‌ بڕێ له‌و حه‌ديسانه‌، بابه‌تی مه‌هده‌ويه‌ت به‌ گشتی له‌وانه‌ وه‌رده‌گيردرێت و ئه‌و تاقمه‌که‌يتر هه‌ندێ حه‌ديسی تايبه‌تی هه‌يه‌ که‌ ته‌نيا باس و بابه‌تی مه‌هده‌ويه‌ت شرۆڤه‌ ئه‌کات. له‌و ڕاڤه‌کاريانه‌دا سه‌ره‌تا حه‌ديسه‌ سه‌حاحه‌کان لێک ئه‌ده‌ينه‌وه‌ که‌ به‌ گشتی ئاماژه‌ی کردووه‌ به‌ باس و بابه‌تی مه‌هده‌ويه‌ت، پاشان به‌ وردی باسی مه‌هده‌ويه‌ت ئه‌کات 

حه‌ديسه‌ گشتيه‌کانی مه‌هده‌ويه‌ت له‌ سه‌حاحی سته‌

حه‌ديسی سه‌قه‌له‌ين

له‌و حه‌ديسانه‌ی که‌ له‌ لای هه‌موو فيرقه‌کانه‌وه‌ په‌سه‌ند کراوه‌ «حه‌ديسی سه‌قه‌له‌ينه‌». ئه‌م حه‌ديسه‌ که‌ له‌ بڕامه‌ندترين به‌ڵگه‌ی نووسراوه‌دا هاتووه‌، نزيکه‌ی 43 که‌س له‌ سه‌حابه‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌ دێژايی مێژوودا له‌ چه‌ندين کتێبدا هاتووه‌. بابه‌تی بڕێ له‌م حه‌ديسانه‌ تا ڕاده‌يێک جياوازی هه‌يه‌، به‌ڵام ناوه‌رۆکی سه‌ره‌کی به‌ تێکڕا له‌ ده‌وری جه‌مسه‌رێکه‌ و ئه‌ويش وته‌کانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) که‌ به‌ ئومه‌ته‌که‌ی ڕائه‌سپێرێ که‌ تا ئاخری جيهان ده‌ست له‌ حه‌ديسی سه‌قه‌له‌ين هه‌ڵنه‌گرن و گومڕا نه‌بن.

وته‌ی حه‌ديسه‌که‌

• 1.موسلێم له‌ سه‌حيحی خۆيدا له‌ زمانی زه‌يد کوڕی ئه‌رقه‌م ئه‌گێڕێته‌وه‌:

  قَامَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمًا فِينَا خَطِيبًا بِمَاءٍ يُدْعَى خُمًّا بَيْنَ مَكَّةَ وَالْمَدِينَةِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ و وَعَظَ و ذَكَّرَ ثُمَّ قَالَ أَمَّا بَعْدُ أَلَا أَيُّهَا النَّاسُ فَإِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ يُوشِكُ أَنْ يَأْتِيَ رَسُولُ رَبِّي فَأُجِيبَ و أَنَا تَارِكٌ فِيكُمْ ثَقَلَيْنِ أَوَّلُهُمَا كِتَابُ اللَّهِ فِيهِ الْهُدَى و النُّورُ فَخُذُوا بِكِتَابِ اللَّهِ وَ اسْتَمْسِكُوا بِهِ فَحَثَّ عَلَى كِتَابِ اللَّهِ وَ رَغَّبَ فِيهِ ثُمَّ قَالَ و أَهْلُ بَيْتِي أُذَكِّرُكُمْ اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي أُذَكِّرُكُمْ اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي أُذَكِّرُكُمْ اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي

  (صحيح مسلم الحديث رقم 2408)

  ڕۆژێ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌ قه‌راخ چۆمێکه‌وه‌ به‌ ناوی «خوم» له‌ نێوان مه‌که‌ و مه‌دينه‌ وه‌ستا و بۆ خه‌ڵکه‌که‌ قسه‌ی کرد و فه‌رمووی: له‌پاش حه‌مد و ستايشی په‌روه‌ردگار و بڕێ ئاگه‌دارکردنه‌وه‌ی چه‌ند بابه‌ت فه‌رمووی: «خه‌ڵکينه‌! هه‌روا که‌ ده‌زانن منيش به‌شه‌رم ڕێک وه‌کوو ئێوه‌ و له‌وانه‌يه‌ که‌ په‌يکی ئيلاهی گيانی منيش به‌رێته‌وه‌ بۆ لای په‌روه‌ردگار و منيش ده‌سبه‌جێ فه‌رمانی به‌جێگه‌ بێرم. من له‌ نێوان ئومه‌ته‌:ه‌م دوو ديارده‌ و دوو گه‌نجی به‌ نرخم داناوه‌: يه‌که‌ميان کتێبی په‌روه‌ردگار که‌ په‌نای پێ به‌رن» حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) به‌ زۆری سفارشی قورئانی پيرۆزی کرد و خه‌ڵکی ئامۆژگاری کرد که‌ گوێڕايه‌ڵی ئايه‌ته‌کانی په‌روه‌ردگار بن و پاشان فه‌رمووی: «دووهه‌» ئالی به‌يت و به‌ره‌ی خۆمه‌، داواتان لێ ئه‌که‌م که‌ له‌ به‌رانبه‌ری بنه‌ماڵه‌ و نه‌واده‌کانم شايسته‌ ڕه‌فتار بکه‌ن» ئه‌م ڕسته‌ي سێ جار پاته‌ کرده‌وه‌.

• 2.ته‌رمه‌زی به‌ به‌ڵگه‌ی خۆی ئه‌گێڕێته‌وه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی:

  إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِي أَحَدُهُمَا أَعْظَمُ مِنْ الْآخَرِ كِتَابُ اللَّهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنْ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ وَعِتْرَتِي أَهْلُ بَيْتِي وَلَنْ يَتَفَرَّقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونِي فِيهِمَا

  (سنن الترمذي الحديث رقم 3788)

  من له‌ نێوان ئۆمه‌تی خۆم دوو شتی به‌نرخم به‌جێ هێشتووه‌ و تا ئه‌و ڕۆژه‌ی په‌نا بۆ ئه‌م دوو شته‌ ئه‌بن قه‌ت سه‌رگه‌ردان و گومڕا نابن، يه‌ک له‌ يه‌ک مه‌زنترن. کتێبی قورئانی پيرۆز که‌ ڕێسمانێکه‌ له‌ ئاسمانه‌وه‌ به‌ره‌و زه‌وی هه‌ڵواسراوه‌ و به‌ره‌ و بنه‌ماڵه‌که‌م که‌ قه‌ت له‌ يه‌کتر جيا نابنه‌وه‌ و له‌ حه‌وزی که‌وسه‌ردا دێنه‌وه‌ بۆ لای خۆم. ئاگه‌دار بن که‌ به‌ باشترين شێوه‌ له‌گه‌ڵيان هه‌ڵسووکه‌وت که‌ن.

خاڵه‌ گرينگه‌کانی که‌ڵک وه‌رگرتن له‌ حه‌ديی سه‌قه‌له‌ين

• 1.کتێبی په‌روه‌ردگار و بنه‌ماڵه‌ و به‌ره‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) به‌نرخترين شت له‌ لای ئه‌و حه‌زره‌ته‌يه‌. «ێقلين= سه‌قه‌له‌ين» له‌ زمانی عه‌ره‌بی له‌ «ێقل» گيراوه‌. ێقل به‌ مانای تۆشه‌به‌ره‌ی ڕێگايه‌. هه‌ر شتێکی به‌نرخ که‌ پێويستی به‌ پاراستنی ئه‌وتۆيه‌. به‌ کتێبی په‌روه‌ردگار و بنه‌ماڵه‌ و به‌ره‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌ڵێن ێقلين، تاکوو قه‌در و ڕێزی زۆری لێ بگيردرێ.
• 2.هيدايه‌ت و سه‌رکه‌وتن له‌ سايه‌ی کتێبی په‌روه‌ردگار و بنه‌ماڵه‌ی به‌رز و به‌ڕێزی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) مسۆگر ئه‌بێت. به‌ پێ وته‌ی به‌ڵگه‌داری ته‌رمه‌زی، حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی: «ئه‌گه‌ر ئه‌م دوو شته‌ به‌نرخه‌ بکه‌نه‌ ده‌ستگيری خۆتان قه‌ت گومڕا نابن»
• 3. حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی: «تا ئه‌و کاته‌ی له‌ حه‌وزی که‌وسه‌ر دێنه‌وه‌ بۆ لای خۆم» و «ئاگه‌دار بن که‌ چلۆن له‌گه‌ڵ ئامانه‌ته‌کانی من هه‌ڵسووکه‌وت ئه‌که‌ن» ئه‌مه‌ پيشانده‌ری ئه‌وه‌يه‌ که‌ ده‌ستگيری ئه‌و دوو شته‌ پێکه‌وه‌ هۆکاری سه‌رکه‌وتن و سه‌ربه‌ستييه‌ نه‌ک دانه‌يکيان به‌ تاک.
• 4.له‌ به‌ڵگه‌کانی ته‌رمه‌زی هاتووه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی: «ئه‌م دوو شته‌ لێک ناتاکنه‌وه‌ تا ئه‌و کاته‌ی که‌ له‌ حه‌وزی که‌وسه‌ر ئه‌گه‌نه‌ لای من» واته‌ قورئانی پيرۆز و بنه‌ماڵه‌ و به‌ره‌بابی حه‌زره‌ت تا ڕۆژی حه‌شر بوونيان هه‌يه‌ و ئه‌مێننه‌وه‌ و ئه‌گه‌ر گريمانه‌ قورئان بمێنێت و بنه‌ماڵه‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) نه‌مێنن ئه‌وا نيشان له‌وه‌ ئه‌دات که‌ جيايي ده‌خه‌ينه‌ نێوان ئه‌و دوو ئامانه‌تييه‌ به‌نرخی حه‌زره‌ت، که‌وايه‌ هه‌روا که‌ قورئانی پيرۆز له‌ نێوانماندا هه‌يه‌ ئه‌بێ به‌ره‌بابی حه‌زره‌تی ڕه‌سووليش (صلی الله علیه وآله وسلم) بمێننه‌وه‌.
• 5.خاڵی گرينگ ئه‌وه‌يه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌م ڕه‌وايه‌ته‌دا فه‌رموويه‌: سه‌رنج بده‌ن که‌ به‌م دوو ئامانه‌ت و جێگره‌ی که‌ له‌ نێوانی ئێوه‌دا دامناوه‌ ئه‌بێ چلۆن هه‌ڵسووکه‌وت بکه‌ن؟ ئه‌مه‌ واتا حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌م دوو ئامانه‌ته‌ی به‌ ناوی جێگری خۆی ناساندووه‌.
• 6. گرينگترين خاڵی سه‌رنجڕاکێش که‌ له‌ حه‌ديسی سه‌قه‌له‌ين کڵک وه‌رگيراوه‌، به‌رتری و پاکی به‌ره‌بابی حه‌زره‌تی ڕه‌سووله‌ (صلی الله علیه وآله وسلم). هاوته‌ريبی بنه‌ماڵه‌ و خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌گه‌ڵ قورئانی پيرۆز، ئه‌ويش به‌ ڕای حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) بۆ سه‌لماندنی ئه‌م مه‌سه‌له‌يه‌ به‌سه‌. بێ گومان قورئان کتێبێکه‌ که‌ بچووکترين هه‌ڵه‌ی تێدا به‌دی ناکرێت، که‌وايه‌ دژايه‌تی له‌گه‌ڵ قورئانی پيرۆز کارێکی ناڕه‌وا و ناشايسته‌. ئه‌وه‌ی که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) بنه‌ماڵه‌ و خانه‌دانی خۆی له‌ پاڵ قورئانی پيرۆز دێنێته‌ ئه‌ژمار و جيايی نێوان ئه‌وان تا قيامه‌ت شتێکی بێ مانايه‌ و هيدايه‌تگه‌ری ئه‌م دوو شته‌ به‌نرخه‌ بۆ ته‌واوی ئومه‌تی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) و گومڕا بوونی ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ پشت له‌م دوو گه‌نجينه‌ به‌نرخه‌ ئه‌که‌ن پيشانده‌ری نزيکايه‌تی ڕاسته‌قينه‌ی ئه‌م دوو سه‌قلی سه‌قيله‌يه‌، که‌ ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ پاک و مه‌زنايه‌تی ناتانين پێناسه‌يه‌کی ديکه‌ی بۆ بکه‌ين.

به‌ وردبوونه‌وه‌ له‌ سه‌ر قسه‌کانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) تێده‌گه‌ين که‌ مه‌به‌ست له‌ «ئه‌م دووانه‌ قه‌ت له‌يه‌کتر ناتاکێنه‌وه‌» ئه‌وه‌يه‌ که‌ خانه‌دانی حه‌زره‌ت له‌گه‌ڵ قورئان به‌رابه‌ری ئه‌کات. بنه‌ماڵه‌ و خانه‌دانی حه‌زره‌ت ئه‌وه‌مان پێ ئه‌ڵێت که‌ قورئان ئه‌فه‌رمێت، ئايا ئه‌مه‌ جيا له‌ پاکانه‌ بوون شتێکی تێدا به‌دی ئه‌کرێت؟

بنه‌ماڵه‌ و خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌ حه‌ديسی سه‌قه‌لين

ئه‌بێ بزانين که‌ مه‌به‌ست له‌ خانه‌دان و بنه‌ماڵه‌ و هه‌روه‌ها عتره‌ت که‌ له‌ فه‌رمووده‌کانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ده‌رئه‌که‌وێ و هاوته‌رازی قورئانه‌ چ که‌سانێکن؟

هه‌ر ئه‌م پرسياره‌ له‌ ڕاڤه‌کاری ئايه‌تی قورئان( به‌شێ له‌ ئايه‌تی 33 سووره‌تی ئه‌حزاب) هاتووه‌ که‌ مه‌به‌ست له‌ خانه‌دان و ئالی به‌يت له‌م ئايه‌ته‌ چ که‌سانێکن که‌ په‌روه‌ردگار به‌ پاکی زات و ده‌روونيانی خولقاندووه‌؟

مه‌به‌ست له‌ ئالی به‌يت و خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) چ که‌سانێکن؟

به‌پێ ڕای مه‌زهه‌بی سونی که‌ هه‌ندێ ڕا و بۆچوونی جۆراوجۆر ده‌رئه‌بڕن و سێ ڕه‌وايه‌تی جياوازيان هه‌يه‌ که‌ بريتين له‌:

• بڕێکيان له‌سه‌ر ئه‌و بوه‌ڕه‌دان که‌ ئالی به‌يت و خانه‌دان تايبه‌تی ژنه‌کانی حه‌زره‌تی ڕه‌سووله‌ (صلی الله علیه وآله وسلم).
• بڕێکيان باوه‌ڕيان له‌سه‌ر ئه‌وه‌يه‌ که‌ مه‌به‌ست له‌ ئالی به‌يت و خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ژنه‌کانی حه‌زره‌ت و ته‌واوی خێڵی به‌نی هاشمه‌ که‌ سه‌ده‌قه‌يان پێ ڕه‌وا نييه‌. که‌وايه‌ بريتيين له‌ ئالی عه‌لی، ئالی عه‌قيل، ئالی جه‌عفه‌ر و ئالی عه‌باس.
• مه‌به‌ست له‌ ئالی به‌يت، خودی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم)، عه‌لی (زاوا و کوڕه‌مامی حه‌زره‌ت)، فاتمه‌ (کچی پێغه‌مبه‌ر و هاوسه‌ری عه‌لی) و حه‌سه‌ن و حسه‌ين( دوو کوڕی عه‌لی و فاتمه‌ و به‌ره‌کانی داهاتوويان).

که‌وايه‌ باشترين شرۆڤه‌ و ڕاڤه‌کاری ئه‌وه‌يه‌ که‌ په‌نا به‌رينه‌ فه‌رمووده‌کانی خودی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) و بنواڕين که‌ ئاخۆ حه‌زره‌ت پێناسه‌يه‌کی بۆ خانه‌دان و ئه‌هلی به‌يتی خۆی دياری کردووه‌؟ به‌خته‌وه‌رانه‌ ئێمه‌ له‌ حه‌ديسه‌کاندا به‌دی ئه‌که‌ين و له‌ سه‌حيحی موسلێم و سه‌حيحی ته‌رمه‌زی ده‌بينين که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هه‌م له‌ فه‌رمووده‌کانی خۆي و هه‌م له‌ کرداريدا به‌ وردی ئه‌هلی به‌يتی پێناه‌ کردووه‌.

• موسلێم له‌ سه‌حيحی خۆيدا له‌ زمانی عايشه‌ هاوسه‌ری حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌گێڕێته‌وه‌:

  خَرَجَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ غَدَاةً وَعَلَيْهِ مِرْطٌ مُرَحَّلٌ مِنْ شَعْرٍ أَسْوَدَ فَجَاءَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ جَاءَ الْحُسَيْنُ فَدَخَلَ مَعَهُ ثُمَّ جَاءَتْ فَاطِمَةُ فَأَدْخَلَهَا ثُمَّ جَاءَ عَلِيٌّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا

  (صحيح مسلم الحديث رقم 2424)

  حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) به‌ره‌به‌يانێک ته‌شريفيان له‌ماڵ چووه‌ ده‌ر و ئابای ڕه‌شی نه‌خشداری خسته‌ سه‌ر شانی. پاشلن حه‌سه‌ن کوڕی عه‌لی هات، به‌ ئاباکه‌ی دايپۆشی، ئينجا حسه‌ين هات و پاش ئه‌ويش فاتمه‌ هات و ئه‌ويشی له‌ ژێر ئاباکه‌ی جێ کرده‌وه‌. ئه‌و کات ئه‌م ئايه‌ی فه‌رموو: په‌روه‌ردگار ئه‌يه‌وێ که‌ ئێوه‌ ئه‌هلی به‌يتی من له‌ پيسی و ناپاکی بپارێزێت.

• موسلێم له‌ سه‌حيحی خۆيدا له‌ به‌شی فە‌زايلی سه‌حابه‌ له‌ ژێر ئايه‌تی پيرۆزی موباهله‌ (سووره‌تی ئالی عمران) حه‌ديسێ له‌ سه‌عد کوڕی باوکه‌وه‌قاس ئه‌گێڕێته‌وه‌:

  لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا و َأَبْنَاءَكُمْ دَعَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ عَلِيًّا وَ فَاطِمَةَ وَ حَسَنًا وَ حُسَيْنًا فَقَالَ اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِي

  (صحيح مسلم الحديث رقم 2404)

  کاتێ که‌ ئه‌م ئايه‌ته‌ به‌ سه‌ر حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هاته‌خواره‌وه‌ «وه‌رن ئێمه‌ ئه‌ولاد و نه‌واده‌کانی خۆمان بانگهێشت ده‌که‌ين، ئێوه‌یش به‌ره‌باب و منداڵانی خۆتان ...» حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) عه‌لی، فاتمه‌، حه‌سه‌ن و حسه‌ينی بانگهێشت کرد و پێيانی فه‌رموو: ئه‌ی په‌روه‌ردگار ئه‌مه‌ ئه‌هلی به‌يت و خانه‌دانی منن.

• له‌ پێوه‌ندی به‌م ئايه‌ته‌ پيرۆزه‌ی (ئايه‌تی 33 سووره‌تی ئه‌حزاب) ته‌رمه‌زدی به‌ پێ به‌ڵگه‌ی خۆی ئه‌گێڕێته‌وه‌:

  مَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا فِي بَيْتِ أُمِّ سَلَمَةَ فَدَعَا فَاطِمَةَ وَ حَسَنًا وَ حُسَيْنًا فَجَلَّلَهُمْ بِكِسَاءٍ وَ عَلِيٌّ خَلْفَ ظَهْرِهِ فَجَلَّلَهُ بِكِسَاءٍ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِي فَأَذْهِبْ عَنْهُمْ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيرًا قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ وَ أَنَا مَعَهُمْ يَا نَبِيَّ اللَّهِ قَالَ أَنْتِ عَلَى مَكَانِكِ وَ أَنْتِ عَلَى خَيْرٍ

  (سنن الترمذي الحديث رقم 3205)

  کاتێ ئه‌م ئايه‌ته‌ به‌سه‌ر حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هاته‌ خواره‌وه‌: «په‌روه‌ردگار ئه‌يه‌وێ ناپاکی و پيسايی و گوناه له‌ ئه‌هلی به‌يت و خانه‌دانت دوور کاته‌وه‌ و ئێوه‌ له‌ ناپاکی بپارێزێ». حه‌زره‌ت له‌ ماڵی دايکه‌ سه‌لما بوو که‌وايه‌ بانگی له‌ فاتمه‌ و حه‌سه‌ن و حسه‌ين کرد و بانگهێشتی له‌ عه‌ليش کرد وله‌ جه‌معدا فه‌رمووی: ئه‌ی په‌روه‌رگاری مه‌زن ئه‌مانه‌ ئه‌هلی به‌يت و بنه‌ماڵه‌ی منن، که‌وايه‌ هه‌ر چه‌شنه‌ ناپاکی و خراپيان لێ دوور که‌ره‌وه‌ و بيانپارێزه‌ له‌ ناپاکی. له‌و کاته‌ دايکه‌ سه‌لما وتی: ئه‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئايا منيش له‌ ريزی بنه‌ماڵه‌که‌تدام؟ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی: تۆ جێگه‌ی تايبه‌تی خۆت هه‌يه‌ و خێری خودات پێ ده‌گات. (به‌ڵام له‌م تاقمه‌دا نيت)

• ته‌رمه‌زی به‌ پێ به‌ڵگه‌ی خۆی له‌ ئه‌نه‌س کوڕی مالک ئه‌گێڕێته‌وه‌:

  أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ كَانَ يَمُرُّ بِبَابِ فَاطِمَةَ سِتَّةَ أَشْهُرٍ إِذَا خَرَجَ إِلَى صَلَاةِ الْفَجْرِ يَقُولُ الصَّلَاةَ يَا أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا

  (سنن الترمذي الحديث رقم 3206)

  حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هه‌تا شه‌ش مانگ له‌ کاتی نوێژی به‌يانی به‌رده‌وام به‌ به‌رماڵی فاتمه‌ تێئه‌په‌ڕی و ئه‌يفه‌رموو: «کاتی نوێژه‌ ئه‌ی ئه‌هلی به‌يتی من! خواستی په‌روه‌ردگار له‌سه‌ر ئه‌وه‌يه‌ که‌ ناپاکی و خراپی له‌ ئێوه‌ دوو بخاته‌وه‌ که‌وايه‌ ئێوه‌ پاک و بێگه‌ردن»

که‌وايه‌ به‌ دڵنياييه‌وه‌ ئه‌هلی به‌يت و خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ته‌نيا داگری که‌سانێکی تايبه‌تن. به‌ پێ ئه‌م ڕه‌وايه‌تانه‌ ئه‌وه‌ی که‌ دڵنياين لێ ئه‌وه‌يه‌ که‌ ئه‌هلی به‌يت و خانه‌دان و بنه‌ماڵه‌ی حه‌زره‌ت که‌سانێکن که‌ له‌ لای حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) بوون يان له‌ ڕووداوی موباهله‌( ئايه‌تی 61 سووره‌تی ئالی عمران) حزووريان بوو. ئه‌و که‌سانه‌ عه‌لی، فاتمه‌، حه‌سه‌ن و حسه‌ين بوون.

مه‌به‌ست له‌ عتره‌تی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) چ که‌سانێکن؟

عتره‌تی هەر که‌س، به‌ تايبه‌ت خزم و که‌سانی نزيکن، که‌وايه‌ مه‌به‌ست له‌ عتره‌ت، ته‌واوی خزم و خوێشان نييه‌. ئه‌وه‌ی که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌ بابه‌تی جۆراوجۆر باسی سه‌قه‌له‌ينی کردووه‌ و له‌ حه‌ديسی به‌نرخی سه‌قه‌له‌ين، عتره‌ت و ئه‌هلی به‌يت و خانه‌دانی خۆی هاوتای قورئان و عه‌داڵه‌تی په‌روه‌دگار هێناوه‌ته‌ ئه‌ژمار و فه‌رموويه‌ که‌ ئه‌م دوو شته‌ به‌نرخه‌ تا کۆتايی جيهان لێک نابنه‌وه‌، چه‌ند خاڵی گرينگ و چاره‌نووس سازمان بۆ ده‌رئه‌خات که‌ بۆ ئه‌وه‌ی لێی تێبگه‌ين ئه‌بێ ئه‌وپه‌ڕی سه‌رنجمانی بۆ ڕاکێشين. يه‌کێ له‌و خاڵه‌ گرينگانه‌ ئه‌وه‌يه‌ که‌: هه‌روا که‌ قورئان تا کۆتايی جيهان به‌رده‌وامه‌، که‌سێ له‌ عتره‌ت و ئه‌هلی به‌يت و خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌بێ له‌ پاڵ قورئاندا هه‌بێت و نه‌بوونی هه‌رکام له‌م دوو شته‌ به‌نرخه‌ به‌ واتای به‌تاڵ بوونی فه‌رمووده‌که‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سووله‌ (صلی الله علیه وآله وسلم). هه‌روه‌ها ده‌ستگيری له‌ يه‌کێ له‌و دووانه‌ خه‌سار و تاريکايی و گومڕايی به‌دوودايه‌.

زۆربه‌ی زانايان و لێکۆڵه‌رانی سونی مه‌زهه‌ب، ئه‌هلی به‌يت و خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فاتمه‌، عه‌لی و منداڵه‌کانی فاتمه‌ ده‌زانن. کوڕی حه‌جه‌ر يه‌کێ له‌ زانايانی مه‌زنی عيلمی حه‌ديس و فق له‌ کتێبه‌که‌يدا له‌ زاری ئه‌بووبه‌کر ئه‌گێڕێته‌وه‌ که‌ عه‌لی باشترين که‌سه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ناوی عتره‌ت و ئه‌هلی به‌يتی پێ بدرێت. پاشان کوڕی حه‌جه‌ر ئه‌نووسێ: عتره‌ت و ئه‌هلی به‌يتی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌بێ له‌و که‌سانه‌ بن که‌ تا ڕۆژی قيامه‌ت بتواننن ده‌ستگيرمان بن و و ببنه‌ هۆی مانه‌وه‌ و هێمنايه‌تی و ئاسووده‌يی له‌سه‌ر زه‌وی. به‌و بۆنه‌وه‌يه‌ که‌ په‌روه‌ردگار له‌ قورئانه‌ پيرۆزه‌که‌يدا ئه‌مر ئه‌کات که‌ موسڵمانه‌کان په‌نابه‌رنه‌ عترت و ئه‌هلی به‌يتی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم).

پێويسته‌ بزانين ئه‌م که‌سانه‌ که‌ له‌ عتره‌ت و ئه‌هلی به‌يتی حه‌زره‌تی ڕه‌سوولن (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌م سه‌رده‌مه‌دا چ که‌سانێکن؟

حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌ حه‌ديسی سه‌قه‌له‌ين به‌ شێوه‌يێکی جدی و وردبينانه‌وه‌ ئه‌و مه‌سه‌له‌ دێنێته‌ ئاراوه‌ که‌ هه‌ر موسڵمانێ ئه‌بێ ئه‌هلی به‌يت و خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هه‌تا کۆتايی جيهان بناسێ تاکوو دروستی و ڕاستی «لن يفترقنا ـ ئه‌م دووانه‌ قه‌ت له‌ يه‌ک ناتاکنه‌وه‌»له‌ نێوان قورئان و ئه‌هلی به‌يتی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ده‌رکه‌وێ. ئێستا ئه‌وه‌ پێويسته‌ که‌ ئه‌وه‌مان بۆ ڕوون بێته‌وه‌ که‌ دروستی نێوان عتره‌ت و ئه‌هلی به‌يتی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌ سه‌رده‌می ئێستا بناسين. مرۆڤی به‌ ويژدان، به‌پێ ڕه‌وايه‌ته‌کانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌ويش له‌ سه‌حاحی سته‌ ئه‌بێ تێبگات که‌ وجوودی پيرۆزی ئه‌و حه‌زره‌ته‌ دروستی عتره‌ت و ئه‌هلی به‌يتی خۆی دياری کردووه‌ به‌ چه‌شنێ که‌ بڕێ له‌ زانايانی سونی مه‌زهه‌ب دانيان به‌وه‌دا ناوه‌ که‌ مه‌به‌ست له‌ ئه‌هلی به‌يتی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) به‌ پێ به‌ڵگه‌ی بڕواپێکراوی حه‌ديسی سه‌قه‌له‌ين هه‌ر ئه‌و دوازده‌که‌سه‌ن که‌ له‌ نه‌ته‌وه‌ و خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) و جێگری پاش حه‌زره‌تی ڕه‌سوولن (صلی الله علیه وآله وسلم) که‌ له‌ حه‌ديسه‌ بڕواپێکراوه‌کاندا به‌ڕوونی ئاماژه‌يان پێ کراوه‌.

حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌ ڕه‌وايه‌تی جۆراوجۆره‌وه‌ مەهدی وه‌کوو که‌سێک له‌ بنه‌ماڵه‌ی خۆی ناساندووه‌ که‌ ئه‌مه‌ ڕێک عه‌دڵی خودايه‌ که‌ له‌ قورئانی پيرۆزيشدا ئاماژه‌ی پێ کراوه‌، واتا وجوودی پيرۆزی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) حوجه‌تيان ته‌واو کرد به‌ سه‌ر ته‌واوی ئومه‌تی خۆی که‌ له‌ هيچ کات و زه‌مه‌نێکدا زه‌وی له‌ بوونی يه‌کێ له‌ خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) چۆڵ نابێت هه‌روه‌ها قورئانيش.

له‌ سونه‌نی ته‌رمه‌زی له‌ زمانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هاتووه‌ که‌ ئه‌فه‌رمێ:

لَا تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَمْلِكَ الْعَرَبَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي

(سنن الترمذي الحديث رقم 2230)

دنيا قه‌ت کۆتايی پێ نايه‌ تا ئه‌و کاته‌ی که‌ پياوێ له‌ نه‌ته‌وه‌ و خانه‌دانی من و هاوناوی من تێت و به‌سه‌ر ته‌واوی عه‌ره‌ب ده‌سه‌ڵاتی ئه‌بێت.

له‌ سونه‌نی باوکی داود هاتووه‌ که‌ باوکی سه‌عيدی خدری ئه‌ڵێت که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی:

الْمَهْدِيُّ مِنِّي

(سنن أبي داود الحديث رقم 4285)

مەهدی له‌ نه‌ته‌وه‌ی منه‌.

له‌ سونه‌نی باوکی داود هاتووه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌فه‌رمێ:

الْمَهْدِيُّ مِنْ عِتْرَتِي مِن ْوَلَدِ فَاطِمَةَ

(سنن أبي داود الحديث رقم 4284)

مەهدی له‌ خانه‌دانی من و نه‌واده‌ی فاتمه‌يه‌.

له‌ سونه‌نی کوڕی ماجه‌ هاتووه‌:

الْمَهْدِيُّ مِن ْوَلَدِ فَاطِمَةَ

(سنن ابن ماجه الحديث رقم 4086)

مەهدی له‌ نه‌واده‌ی فاتمه‌يه‌

به‌پێ ئه‌و حه‌ديسانه‌ی که‌ باسی له‌سه‌رکرا تێده‌گه‌ين که‌ قورئن و به‌ره‌بابی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) له‌ هيچ کات و زه‌مه‌نێکدا لێک جودا نابنه‌وه‌ و بوونی يه‌کێکی بێ ئه‌وی ديکه‌ نابێت و هه‌روه‌ها بۆمان ده‌رئه‌که‌وێ که‌ ئيمام مەهدی له‌ به‌ره‌ی فاتمه‌يه‌ و به‌ره‌بابی حه‌زره‌تی ڕه‌سووله‌ (صلی الله علیه وآله وسلم) و يه‌کێ له‌ سه‌قه‌له‌ينێکه‌ که‌ هاوتای قورئانه‌ و ده‌ستگيری به‌ ئيمام مەهدی له‌ قورئاندا هاتووه‌ و وه‌کوو هێمای به‌خته‌وه‌ری ناوی لێ براوه‌.

حه‌ديسی دوازده‌ جێگر

يه‌کێ له‌ حه‌ديسه‌ دروست و په‌ياپه‌ی سه‌حاحی سته‌ و سه‌رچاوه‌ی بڕواپێکراوی سونی مه‌زهه‌به‌کان، حه‌ديسی دوازده‌ جێگره‌. ئه‌م ڕه‌وايه‌ته‌ له‌ ڕێگای جۆراوجۆره‌وه‌، له‌ زمانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌گێڕێته‌وه‌، به‌ جۆرێ که‌ بێ گومان ئه‌و حه‌ديسانه‌ له‌ لايه‌نی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) بڕواپێکراوه‌.

ڕه‌وايه‌ت له‌ سه‌حاح

بوخاری به‌پێ به‌ڵگه‌ی خۆی له‌ جابرکوڕی سه‌مه‌ره‌ ئه‌گێڕێته‌وه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی:

سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ سَمُرَةَ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ يَكُونُ اثْنَا عَشَرَ أَمِيرًا فَقَالَ كَلِمَةً لَمْ أَسْمَعْهَا فَقَالَ أَبِى إِنَّهُ قَالَ كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ

(صحيح البخاري الحديث رقم 6796)

بێ گومان دوازده‌ سه‌رۆک دێنه‌ سه‌ر زه‌وی، ئه‌وکات قسه‌يێکی کرد که‌ من باش نه‌مبيست. باوکم وتی: حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی: هه‌موويان له‌ خانه‌دانی قوڕه‌يشن.

هه‌روه‌ها له‌ سه‌حيحی موسلم هاتووه‌:

عن جَابِرِ بن سَمُرَةَ قال: دَخَلْتُ مع أبي على النبي صلى الله عليه وسلم فَسَمِعْتُهُ يقول: إِنَّ هذا الْأَمْرَ لَا يَنْقَضِي حتى يَمْضِيَ فِيهِمْ اثْنَا عَشَرَ خَلِيفَةً. قال: ثُمَّ تَكَلَّمَ بِكَلَامٍ خَفِيَ عَلَيَّ قال: فقلت لِأَبِي: ما قال؟ قال: كلهم من قُرَيْشٍ

(صحيح مسلم الحديث رقم 1821)

جابر کوڕی سه‌مه‌ره‌ وتی: له‌گه‌ڵ باوکم گه‌يشتينه‌ خزمه‌تی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم)، بيستم که‌ حه‌زره‌ت ئه‌فه‌رموون: جێگری ئايينی ئيسلام ناگاته‌ کۆتايی مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی که‌ دوازده‌ جێگر حکوومه‌ت بکه‌ن. پاشان فه‌رمووده‌يه‌کيان فه‌رموو که‌ من باش تێنه‌گه‌يشتم. له‌ باوکم پرسيارم کرد: حه‌زره‌ت چييان فه‌رموو؟ باوکم وتی: حه‌زره‌ت فه‌رمووی: به‌ گشتی ئه‌م دوازده‌ جێگره‌ له‌ ئيسلامدا له‌ خانه‌دانی قوڕه‌يشن.

هه‌روه‌ها ئه‌م حه‌ديسه‌:

عن عَامِرِ بن سَعْدِ بن أبي وَقَّاصٍ قال كَتَبْتُ إلى جَابِرِ بن سَمُرَةَ مع غُلَامِي نَافِعٍ أَنْ أَخْبِرْنِي بِشَيْءٍ سَمِعْتَهُ من رسول اللَّهِ صلي الله عليه وآله قال فَكَتَبَ إلي سمعت رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه وآله يوم جُمُعَةٍ عَشِيَّةَ رُجِمَ الْأَسْلَمِيُّ يقول: لَا يَزَالُ الدِّينُ قَائِمًا حتى تَقُومَ السَّاعَةُ أو يَكُونَ عَلَيْكُمْ اثْنَا عَشَرَ خَلِيفَةً كلهم من قُرَيْشٍ

(صحيح مسلم الحديث رقم 1822)

عامر کوڕی سه‌عد کوڕی باوکه‌وقاس وتی: من له‌گه‌ڵ غوڵامه‌که‌مدا نامه‌م نووسی بۆ جابری کوڕی سه‌مه‌ره‌ که‌ هه‌رچی له‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) بيستووته‌ بۆمان بنووسه‌. جابر نووسی، ڕۆژی هه‌ينی له‌ کاتی ئێواراندا که‌ ئه‌سله‌می سه‌نگه‌سار کرابوو له‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) بيستم که‌ فه‌رمويان: دين به‌رده‌وامه‌ تا ڕۆژی حه‌شر، دوازده‌ ئيمام به‌سه‌ر ئێوه‌دا حکوومه‌ت ده‌که‌ن که‌ به‌گشتی له‌ خانه‌دانی قوڕه‌يشن.

ئه‌و ڕه‌وايه‌تانه‌ی که‌ سه‌باره‌ت به‌ دوازده‌ خه‌ڵيفه‌ی سه‌حاح هاتووه‌، هه‌ندێ بابه‌تی به‌رچاومان بۆ ده‌رئه‌که‌وێ:

• له‌ پاش حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) دوازده‌ که‌س ئه‌بنه‌ جێگری حه‌زره‌تی ڕه‌سوول.
• ته‌واوی دوازده‌که‌سه‌که‌ له‌ خانه‌دانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم)، له‌ تايفه‌ی قوڕه‌يشن.
• سه‌ربه‌رزی و که‌راماتی ئيسلام پێوه‌ندی ئه‌وتۆی هه‌يه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م جێگرانه‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول، واته‌ مادامێ يه‌کێ له‌م جێگرانه‌ له‌ ژياندا بن ئايينی ئيسلام پابه‌رجا و سه‌ربه‌رزه‌.
• ئايينی ئيسلام کۆتايی پێ نايه‌ هه‌تا ئه‌م دوازده‌ جێگره‌ له‌سه‌ر کارن.
• خاڵی هه‌ره‌گرينگی ئه‌م ڕه‌وايه‌ته‌ ئه‌وه‌يه‌ که‌ به‌رده‌وام و بێ بڕانه‌وه‌ن و ئه‌م خاڵه‌ که‌ له‌ وشه‌ی «خليفه‌= جێگر» که‌ڵک وه‌رگيراوه‌. له‌ قامووسه‌کاندا له‌ مانای وشه‌ی خليفه‌ ئاوا هاتووه‌:

فڵانی جێگری فڵانی له‌ نێو تاقم و تايفه‌ی خۆيه‌، کاتێ که‌ به‌ ئه‌رکه‌کانی به‌ باشی ئاگه‌داره‌ و جێبه‌جێ ده‌کات. خه‌ڵيفه‌ يان جێگر که‌سێکه‌ که‌ جێگری که‌سی پێشووی خۆيه‌ و به‌ هۆی هۆی نه‌مان يان مه‌رگ يان ناته‌وانی که‌سی پێشوو.

ڕاستی و دروست بوونی مه‌سه‌له‌ی دوازده جێگر

ئه‌م خاڵه‌ ڕوون و ئاشکرايه‌ که‌ جێگری حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) به‌ که‌سێک ئه‌درێت که‌ له‌ ده‌روونه‌وه‌ گه‌ش و پاک و پاراو بێت و هه‌روه‌ها عادڵ و دادپه‌روه‌ر و به‌رابه‌ری خواز بێت. ئه‌گه‌ر که‌سێ خۆی به‌ جێگری حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) بزانێ به‌ڵام تايبه‌تمه‌ندی جێگرايه‌تی نه‌بێت و ڕه‌فتار و ئاکاری پڕ بێت له‌ زوڵم و زۆر و نابه‌رابه‌ری و بێ ئه‌خلاقی بێگومان ئه‌و که‌سه‌ نه‌ ته‌نيا شايسته‌ نييه‌ بۆ جێگری ئه‌و که‌سايه‌تييه‌ پيرۆزه‌ به‌ڵکوو ئه‌بێ سيفه‌تی جێگرايه‌تی شه‌يتانی له‌سه‌ر دابنێين، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌بێ ده‌رکه‌وته‌يه‌کی له‌باری هه‌بێت.

سةبارةت بة ذاستيةکانی ئةم دوازدة ئيمامة کة بوونةتة جثگری حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت). هةندث ذا و بؤچوونی جياواز هةية کة بذثکيان سستن و بذوامةند نين.

ئاماژه‌ ئه‌که‌ينه‌ دوو بۆچوون له‌و ڕاڤه‌کاريانه

ئه‌لف. يه‌کێ له‌و ڕاڤه‌کردنانه‌ ئه‌مه‌يه‌ که‌ ئه‌م دوازده‌ که‌سانه‌ بريتين له‌: ئه‌بووبه‌کر، عومه‌ر، عوسمان، عه‌لی، مه‌عاويه‌، يه‌زيدی کوڕی مه‌عاويه‌، مه‌عاويه‌ کوڕی يه‌زيد، مه‌روان کوڕی حه‌که‌م، عه‌بدولمه‌له‌ک کوڕی مه‌روان، وه‌ليد کوڕی عه‌بدولمه‌له‌ک، سڵێمان کوڕی عه‌بدولمه‌له‌ک و عومه‌ر کوڕی عه‌بدولعه‌زيز.

هه‌روا که‌ وتمان مه‌به‌ست له‌م جێگرايه‌تييه‌ جێگری حه‌زره‌تی ڕه‌سووله‌ (صلی الله علیه وآله وسلم). ئايا شايسته‌يه‌ که‌سانێ جێگری حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) بن و دژ به‌ کتێب و شه‌ريعه‌ت و سونه‌تی حه‌زره‌ت بن؟ دووهه‌م ئه‌وه‌ی که‌ له‌ که‌لامی ئاسمانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هاتووه‌ که‌ ئه‌م دوازده‌ که‌سه‌ ئه‌بنه‌ هۆی به‌رز و پيرۆزی و پايه‌داری ئايينی ئيسلام. ئايا له‌ سه‌رده‌می ئه‌م که‌سايه‌تييانه‌ وا بووه‌؟ ئايا ئه‌م حه‌ديسه‌ ئه‌توانێ له‌سه‌ر يه‌زيد کوڕی مه‌عاويه‌ و که‌سانی وه‌ک ئه‌و دروست بێت؟ ئه‌گێڕنه‌وه‌ که‌ له‌ لای عومه‌ر کوڕی عه‌بدولعه‌زيز که‌سێک به‌ ڕێز و حورمه‌ته‌وه‌ يادی يه‌زيد کوڕی مه‌عاويه‌ کرد، عومه‌ر کوڕی عه‌بدولعه‌زيز تووڕه‌ بوو و ده‌سبه‌جێ 20 شه‌لاق له‌و که‌سه‌ بده‌ن.

يه‌زيد بوو که‌ حسه‌ين کوڕی عه‌لی که‌ جگه‌رگۆشه‌ و نه‌وه‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) بوو شه‌هيد کرد و پياوێکی شرابخۆر و ناشايست بوو. ئايا به‌و هه‌موو جه‌نايه‌تانه‌ی که‌ يه‌زيد کوڕی مه‌عاويه‌ له‌ ماوه‌ی چوار ساڵ ده‌سه‌ڵاتداری ئه‌نجامی داوه‌ شايسته‌يه‌ بکرێته‌ يه‌کێ له‌ جێگره‌ دوازده‌يه‌کانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم)؟ سيووتی له‌ کتێبی تاريخی خوله‌فا باس له‌ جه‌نايه‌ته‌کان و بێ ئه‌خلاقی ئه‌و که‌سانه‌ ده‌کات که‌ هه‌ر موسڵمانێ شه‌رم ئه‌کات ئه‌و که‌سانه‌ به‌ جێگری موسڵمانه‌کان بزانێ.

که‌وايه‌ لاوازی و بێ بنه‌ما بوونی ئه‌م ڕاڤه‌کاريه‌ ئاشکرايه‌.

ب. ڕاڤه‌کردن و ڕوانگه‌ی ديکه‌ که‌ له‌ ڕه‌وايه‌تی دوازده‌ جێگر گه‌ڵاڵه‌کراوه‌ ئه‌مه‌يه‌ که‌ پێويست نييه‌ ئه‌م دوازده‌ که‌سه‌ به‌ شێوه‌ی پشت سه‌ريه‌ک و په‌ياپه‌ی بن به‌ڵکوو بڕێکيان که‌ له‌ چوار جێگره‌کان بوون له‌ سه‌ره‌تاوه‌ هاتن.حه‌سه‌ن کوڕی عه‌لی (نه‌وه‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم))، مه‌عاويه‌، کوڕی زوبه‌ير و عومه‌ر کوڕی عه‌بدولعه‌زيزيش چوار جێگری دواترن و چوار که‌سی دوايی تا پێش له‌ هاتنی ڕۆژی حه‌شر ده‌بنه‌ ده‌سه‌ڵاتدار. به‌ڵام ئه‌م ڕاڤه‌کاريه‌ش دروست نييه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌گێڕنه‌وه‌ که‌ باسی پشته‌سه‌ر يه‌ک و په‌ياپه‌ی بوونی جێگره‌ دوازده‌ييه‌کانی کردووه‌. بێ گومان ئه‌م ڕاڤه‌کاريانه‌ زۆرتر مه‌سه‌له‌که‌ قووڵ ئه‌کات و ڕه‌وايه‌ته‌کا پووچه‌ڵ ئه‌کاته‌وه‌.

کوڕی که‌سير ڕاڤه‌کار و شرۆڤه‌کاری به‌ناوبانگی قورئانی پيرۆز له‌ کتێبه‌که‌ی خۆيدا به‌ ڕوونی دان به‌وه‌دا ده‌نێ که‌: مه‌عنا و واتای ئه‌و حه‌ديسانه‌ی که‌ باسی دوازده‌ جێگره‌که‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌کات له‌ سه‌ر ساڵحان و دادپه‌روه‌ری و پاک بوونی جێگره‌کانی حه‌زره‌ت ئه‌که‌ن... يه‌کێ له‌م جێگره‌ دوازده‌ييانه‌ «ئيمام مەهدی»ه‌ که‌ له‌ ڕه‌وايه‌تی جۆراوجۆر موژده‌ی هاتنی دراوه‌.

هه‌روه‌ها له‌ کتێبی «بذل مجهود» که‌ له‌ شرۆڤه‌ی سونه‌نی باوکی داوود هاتووه‌، له‌ پاش قسه‌ و باس سه‌باره‌ت به‌ دوازده‌ جێگری حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئه‌نووسێ: به‌ دڵنياييه‌وه‌ دوايين جێگری حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) ئيمام مادييه‌ و ئه‌م قسه‌ش به‌ حه‌قه‌.

ته‌نانه‌ت له‌ سه‌حيحی موسلێم له‌ زمانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هاتووه‌ که‌ ئه‌فه‌رمێ:

يَكُونُ فِي آخِرِ أُمَّتِي خَلِيفَةٌ يَحْثِي الْمَالَ حَثْيًا لَا يَعُدُّهُ عَدَدً

(صحيح مسلم الحديث رقم 2913)

له‌ ئاخری دنيآوه‌ له‌ نێوان ئومه‌تی مندا جێگرێکم ئه‌بێت که‌ زۆر به‌خشنده‌ و دڵاوايه‌ و قه‌ت له‌ به‌خشيندا ژماره‌ ناکات.

ئه‌بێ سه‌رنج بده‌ين که‌ له‌م حه‌ديسه‌شدا وشه‌ی «خه‌ڵيفه‌= جێگر» هاتووه‌

له‌ لايه‌کی ديکه‌وه‌ له‌ ڕه‌وايه‌تی شيعه‌کاندا له‌ سه‌ر دوازده‌ جێگره‌که‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هاتووه‌ که‌ يه‌که‌ميان عه‌لی کوڕی ئه‌بووتاليبه‌، پاشان حه‌سه‌ن و ئينجا حسه‌ين و له‌ پاش ئه‌مانه‌وه‌ نۆ ئيمام له‌ به‌ره‌ی حسه‌ينه‌ که‌ دوايينيان ئيمام ماديه‌ و به‌ په‌ياپه‌ين. به‌پێ ڕه‌وايه‌ته‌کان له‌سه‌ر ئه‌م دوازده‌ ئيمامه‌ متمانه‌ي ئه‌به‌خشێته‌ مه‌سه‌له‌که‌. واته‌ ئه‌بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی که‌ جێگره‌کان تايبه‌ت بکرێته‌ دوازده‌ که‌سه‌وه‌.

پێويسته‌ که‌ سه‌رنج بده‌ينه‌ بۆچوونی بڕێ له‌ لێکۆلێنه‌رانی سوننی که‌ وتوويانه‌: مه‌به‌ست له‌ دوازده‌ جێگر، هه‌ر دوازده‌ ئيمامی شيعه‌يه‌ که‌ له‌ به‌ره‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سووله‌ (صلی الله علیه وآله وسلم) و ناتوانين حاکمه‌کانی ئه‌مه‌وی له‌ ڕيزی ئه‌و دوازده‌ که‌سه‌ ناو به‌رين، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌ژماريان له‌ دوازده‌که‌س لايداوه‌ و زۆربه‌يان تووشی جه‌نايه‌ت و بێ ئه‌خلاقی زۆرێک بوون. هه‌روه‌ها ئه‌م دوازده‌ که‌سه‌ ناتوانێ له‌ حاکمانی عوسمانی بن ئه‌ويش هه‌ر به‌و هۆکاره‌ی پێش. که‌وايه‌ مه‌به‌ست له‌ دوازده‌ جێگری حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) هه‌ر دوازده‌ ئيمامی شيعه‌يه‌ که‌ له‌ عه‌ليه‌وه‌ ده‌سپێ ده‌کات و به‌ ئيمام مەهدی کۆتايی پێ دێت و به‌گشتی که‌سانێکی عادڵ و ئيماندار و پاک بوون.

حه‌ديسه‌ تايبه‌ته‌کانی مه‌هده‌ويه‌ت له‌ سه‌حاحی سته

حه‌ديسه‌ ڕه‌سه‌نايه‌تی و تيره‌ و ڕه‌گه‌زی ئيمام مەهدی

بۆ ناسينی هه‌رشتێک و هه‌رکه‌سێک ڕه‌سه‌نايه‌تی پێويسته‌. که‌وايه‌ ناسينی مه‌سه‌له‌يێکی گرينگ وه‌کوو مه‌هده‌ويه‌ت که‌ دوايين جێگره‌ له‌ پاش دوازده‌ جێگری مه‌زنه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (سڵاوی خودای له‌ سه‌ر بێ) هه‌واڵی هاتنی داوه‌، پێويسته‌ ڕه‌سه‌نايه‌تی و بنچينه‌ی ئه‌و که‌سايه‌تييه‌ پيرۆزه‌ بناسين.

• 1.ئيمام مەهدی يه‌کێ له‌ کوڕه‌کانی عه‌بدولموته‌لێبه
  کوڕی ماجد له‌ به‌ڵگه‌کانی خۆيدا له‌ ئه‌نه‌س کوڕی مالک ڕه‌وايه‌ت ئه‌کات که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (سڵاوی خودای له‌ه‌ر بێ) فه‌رموويه‌:

  نَحْنُ وَلَدَ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ سَادَةُ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَنَا و َحَمْزَةُ وَ عَلِيٌّ وَ جَعْفَرٌ و َالْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ الْمَهْدِيُّ

  (سنن ابن ماجه الحديث رقم 4087)

  ئێمه‌ منداڵان و بنه‌چه‌ی عه‌بدولموته‌لێب سه‌رۆکه‌کانی به‌هه‌شتين، من، حه‌مزه‌، عه‌لی، جه‌عفه‌ر، حه‌سه‌ن، حسه‌ين و مەهدی

  
  ئه‌م حه‌ديسه‌ ئه‌وه‌مان پێ ده‌ڵێ که‌ مەهدی له‌ بنه‌چه‌ی عه‌بدولموته‌ليبه‌ (باوه‌گه‌وره‌ی حه‌زره‌تی موحه‌مه‌د (صلی الله علیه وآله وسلم))
• 2.مەهدی له‌ نه‌ته‌وه‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سووله‌ (صلی الله علیه وآله وسلم)
  باوکی سه‌عيدی خدری ئه‌گێڕێته‌وه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی:

  الْمَهْدِيُّ مِنِّي أَجْلَى الْجَبْهَةِ أَقْنَى الْأَنْفِ يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطًا وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْرًا وَ ظُلْمًا يَمْلِكُ سَبْعَ سِنِينَ

  (سنن أبي داود الحديث رقم 4285)

  مەهدی له‌ نه‌ته‌وه‌ی منه‌، ڕوومه‌تی وايه‌ که‌ ته‌وێڵی فه‌راخ و گه‌شه‌ و لووتی باريکه‌، زه‌وي پڕاوپڕ ئه‌کات له‌ عيداڵه‌ت و دادپه‌روه‌ری. پێش ده‌رکه‌وتنی ئه‌و زه‌وی ليپاوليپی غه‌در و نابه‌راه‌ری بوو، مەهدی به‌ ماوه‌ی حه‌وت ساڵ له‌ سه‌ر زه‌وی حاکمه‌.

• 3.مەهدی له‌ بنه‌ماڵه‌ی حه‌زره‌تی ڕه‌سووله‌ (صلی الله علیه وآله وسلم).
  ڕه‌وايه‌تی زۆر هه‌يه‌ له‌ سه‌حاحی سته‌ له‌ ڕه‌وايه‌ته‌کان باوکی داوود، ته‌رمه‌زی و کوڕی ماجه‌ که‌ له‌م باره‌وه‌ هاتووه‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) به‌ ڕوونی ئاماژه‌ی به‌وه‌ کردووه‌ که‌ مەهدی له‌ بنه‌ماڵه‌ی منه‌. بڕێ له‌م به‌ڵگه‌گه‌له‌ بڕوا پێکراون.
  • 1.باوکی داوود له‌ کتێبی سونه‌نی خۆيدا له‌ باوکی توفه‌يل باس ئه‌کات و ئه‌گێڕێته‌وه‌ که‌ حه‌زره‌تی عه‌لی له‌ زمانی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی:

    لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنْ الدَّهْرِ إِلَّا يَوْمٌ لَبَعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يَمْلَؤُهَا عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْرًا

    (سنن أبي داود الحديث رقم 4283)

    ئه‌گه‌ر ڕۆژێکيش ژيانی ئه‌م دنيآ بمێنێ، له‌و ڕۆژه‌دا خودای گه‌وره‌ پياوێک له‌ بنه‌ماڵه‌ی ئێمه‌ ئه‌نێرێته‌ سه‌ر زه‌وی که‌ زه‌وی پڕاوپڕ ئه‌کات له‌ دادپه‌روه‌ری و به‌رابه‌ری، به‌ چه‌شنێ که‌ زوڵم و زۆر له‌ سه‌ر زه‌وی نامێنێ.

  • 2.ته‌رمه‌زی له‌ نووسراوه‌کانيدا له‌ عاسم له‌ زه‌ڕ له‌ عه‌بدوڵڵای کوڕی مه‌سعوود ئه‌گێڕێته‌وه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی:

    لَا تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَمْلِكَ الْعَرَبَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي

    (سنن الترمذي الحديث رقم 2230)

    دنيا کۆتايی پێ نايه‌ تا کاتێ که‌ پياوێ له‌ بنه‌ماڵه‌ی من که‌ هاوناوی منه‌ خوويآ ده‌بێت و به‌سه‌ر ته‌واو عه‌ره‌ب ده‌سه‌ڵاتی ئه‌بێت.

  • 3.هه‌روه‌ها ته‌رمه‌زی به‌ بڕوای يه‌کێ ديکه‌ له‌ به‌ڵگه‌کان له‌ عاسم له‌ زه‌ڕ له‌ عه‌بدوڵڵای کوڕی مه‌سعوود ئه‌گێڕنه‌وه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی:

    يَلِي رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي

    (سنن الترمذي الحديث رقم 2231)

    پياوێ ده‌رئه‌که‌وێ که‌ هاوناوی منه‌.

  • 4.کوڕی ماجه‌ له‌ به‌ڵگه‌کانی خۆيدا له‌ موحه‌مه‌د کوڕی حه‌نيفه‌ له‌ عه‌لی ئه‌گێڕێته‌وه‌ که‌ حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم) فه‌رمووی:

    الْمَهْدِيُّ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ يُصْلِحُهُ اللَّهُ فِي لَيْلَةٍ

    (سنن ابن ماجه الحديث رقم 4085)

    مەهدی له‌ بنه‌ماڵه‌ی ئێمه‌يه‌، په‌روه‌دگار له‌ شه‌وێکدا خوويای ئه‌کات.

  • 5.هه‌روه‌ها له‌ به‌ڵگه‌کانی کوڕی ماجه‌ هاتووه‌:

    عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ بَيْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ و َسَلَّمَ إِذْ أَقْبَلَ فِتْيَةٌ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ فَلَمَّا رَآهُمْ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ اغْرَوْرَقَتْ عَيْنَاهُ وَ تَغَيَّرَ لَوْنُهُ قَالَ فَقُلْتُ مَا نَزَالُ نَرَى فِي وَجْهِكَ شَيْئًا نَكْرَهُهُ فَقَالَ إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ اخْتَارَ اللَّهُ لَنَا الْآخِرَةَ عَلَى الدُّنْيَا و َإِنَّ أَهْلَ بَيْتِي سَيَلْقَوْنَ بَعْدِي بَلَاءً وَ تَشْرِيدًا وَ تَطْرِيدًا حَتَّى يَأْتِيَ قَوْمٌ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ مَعَهُمْ رَايَاتٌ سُودٌ فَيَسْأَلُونَ الْخَيْرَ فَلَا يُعْطَوْنَهُ فَيُقَاتِلُونَ فَيُنْصَرُونَ فَيُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوا فَلَا يَقْبَلُونَهُ حَتَّى يَدْفَعُوهَا إِلَى رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي فَيَمْلَؤُهَا قِسْطًا كَمَا مَلَئُوهَا جَوْرًا فَمَنْ أَدْرَكَ ذَلِكَ مِنْكُمْ فَلْيَأْتِهِمْ وَلَوْ حَبْوًا عَلَى الثَّلْجِ

    (سنن ابن ماجه الحديث رقم 4082)

    عه‌بدوڵڵا ئه‌گێڕێته‌وه‌ که‌ کاتێ که‌ گه‌يشتمه‌ خزمه‌تی حه‌زره‌تی ڕه‌سوول (صلی الله علیه وآله وسلم)، تاقمێک له‌ لاوانی به‌نی هاشم له‌وێ تێپه‌ڕين، کاتێ حه‌زره‌ت چاوێ به‌وان که‌وت چاوانی فرمێسکی تێ زا و ڕه‌نگی ڕوخساری موباره‌کيان گۆڕا. عه‌رزم کرد: ئه‌ی ڕه‌سوولی خودا! له‌خودا ده‌پاڕێمه‌وه‌ که‌ قه‌ت ڕوخساری ئێوه‌ گه‌رد و تۆزی خه‌می لێ نه‌نيشێ! فه‌رمووی: ئێمه‌ خانه‌دانێکين که‌ په‌روه‌ردگاری مه‌زن ژيانی ئاخيره‌تی به‌ جێگای ژيانی ئه‌م دنيايه‌ بۆمان ته‌رخان کردووه‌. له‌ پاش من خێڵه‌که‌م تووشی به‌ڵا و سه‌رگه‌ردانی و ناهه‌مه‌تی ئه‌بن هه‌تا ئه‌وه‌ی که‌ هۆزێک له‌ خۆرهه‌ڵاته‌وه‌ به‌ ئاڵای ڕه‌شه‌وه‌ سه‌رهه‌ڵدێنن، داوای خێرات ئه‌که‌ن و پێيان نادرێ که‌وايه‌ بۆ گه‌يشتن به‌ خێر به‌شه‌ڕ دێن و يارمه‌تێ ئه‌درێن و سه‌رئه‌که‌ون و به‌م شێوه‌ به‌وه‌ی که‌ خواستی خۆيانه‌ پێی ده‌گه‌ن، به‌ڵام ئه‌وان قبوول ناکه‌ن تا ئه‌وه‌ی که‌ ڕاسپارده‌ی پياوێ له‌ بنه‌ماڵه‌ی من ده‌بن که‌ جيهان پڕاوپڕ ده‌کات له‌ عيداڵه‌ت و دادپه‌روه‌ری و يه‌کسانی هه‌ر به‌و ئه‌ندازه‌يه‌ی که‌ جيهانيان ليپاوليپی غه‌در و نابه‌رابه‌ری کردبوو. که‌وايه‌ هه‌رکام له‌ ئێوه‌ که‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا بوون به‌تاو بڕۆن بۆ لايان ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر به‌فريشه‌وه‌ به‌ سينه‌وه‌ خۆتان خشاندبێت تا لای ئه‌وان.

• 4.مةهدی لة ئةولادی حةزرةتی فاتمةية
  لة سةحاحی ستتة هاتووة کة مةهدی يةکث لة منداصةکانی حةزرةتی فاتمةية.
  • کوذی ماجة لة کتثبی سونةنی خؤيدا بة پث هةندث بةصگة لة سةعيدی کوذی موسةيثب لة دايکی سةلةمة خثزانی حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت) ئةگثذثتةوة کة حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت) فةرموويةتی:

    الْمَهْدِيُّ مِنْ وَلَدِ فَاطِمَةَ

    (سنن ابن ماجه الحديث رقم 4086)

    مةهدی لة ئةولادی فاتمةية.

  • باوکی داوود لة کتثبی سونةنی خؤيدا بة پث هةندث بةصگة لة سةعيدی کوذی موسةيثب لة دايکی سةلةمة ئةگثذثتةوة کة حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت) فةرموويةتی:

    الْمَهْدِيُّ مِنْ عِتْرَتِي مِنْ وَلَدِ فَاطِمَةَ

    (سنن أبي داود الحديث رقم 4284)

    مەهدی له‌ خانه‌دانی من و نه‌واده‌ی فاتمه‌يه‌.

حةديسی هاوناوی مةهدی لةگةص حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت)

لة سونةنی تةرمةزی لة زمانی عةبدوصصا کوذی مةسعوود ئةگثذثتةوة کة حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت):

لَا تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَمْلِكَ الْعَرَبَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي

(سنن الترمذي الحديث رقم 2230)

دنيا کؤتايی پث نايا تا ئةو دةمةی کة کةسث لة خانةدان و ئةهلی بةيتی من کة هاوناوی منة دةسةصاتی هةبثت بةسةر تةواوی عةرةبدا.

هةروةها تةرمةزی لة کتثبی سونةنی خؤيدا بة پث بةصگةيثک لة لة زثذة و لة زاری عةبدوصصای کوذی مةسعوود ئةگثذثتةوة کة حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت) فةرموويةتی:

يَلِي رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي

(سنن الترمذي الحديث رقم 2231)

پياوث لة نةتةوة و ئةهلی بةيتی من سةرهةصدثنث کة هاوناوی منة.

کواية ئةم حةديسانة ئةمةمان بؤ پشت ذاست دةکةنةوة کة ناوی مةهدی هةر ناوی پيرؤزی حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت) واتة "محمد"ة.

حةديسةکانی ديکة

• 1.لة کتثبی سونةنی تةرمةزی هاتووة کة:

  عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ خَشِينَا أَنْ يَكُونَ بَعْدَ نَبِيِّنَا حَدَثٌ فَسَأَلْنَا نَبِيَّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ إِنَّ فِي أُمَّتِي الْمَهْدِيَّ يَخْرُجُ يَعِيشُ خَمْسًا أَوْ سَبْعًا أَوْ تِسْعًا زَيْدٌ الشَّاكُّ قَالَ قُلْنَا وَمَا ذَاكَ قَالَ سِنِينَ قَالَ فَيَجِيءُ إِلَيْهِ رَجُلٌ فَيَقُولُ يَا مَهْدِيُّ أَعْطِنِي أَعْطِنِي قَالَ فَيَحْثِي لَهُ فِي ثَوْبِهِ مَا اسْتَطَاعَ أَنْ يَحْمِلَهُ

  (سنن الترمذي الحديث رقم 2232)

  ئةبووسةعيدی خدری يةکث لة سةحابة و هاوذثيانی بةناوبانگی حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت) ئةگثذثتةوة: ترس و نيگةرانی و پةرؤشی ئثمة لةوةية کة لةوانةية لة پاش حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت) کارةساتث دصتةزثن ذوو بدات و ببثتة هؤی ئةوةی کة ئةگةر سةبارةت بة ئةم بابةتة پرسيار لة حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت) بکةين و حةزرةت بفةرموون: لة ناو ئومةتی مندا مةهدی خوويا ئةبثت کة پثنج يان حةوت ساص يان نؤ ساص دةژی –ناوی ئةو کةسةی حةديسةکةی گثذاوةتةوة نةبراوة – لة ذاويةکة پرسيار کرا کة کةهدی چةن ساص دةژی و کام يةک لةم ذةقةمانة دروستة. وتی چةند ساصثک دةژی – حةزرةتی ذةسووص پاشان فةرموويان: کةسث دثتة خزمةتی حةزرةت و داوای يارمةتی لث ئةکات و ئةصثت: "ئةی مةهدی! يارمةتيم بدة". حةزرةتيش زثذ و زثوی زؤری کردة داوثنةکةی.

• 2.لة سةحيحی موسلثم لة زاری جابری کوذی عةبدوصصا هاتووة کة حةزرةتی پثغةمبةر (سصاوی خودای لةسةر بثت) فةرمووی:

  لَا تَزَالُ طَائِفَةٌ مِنْ أُمَّتِي يُقَاتِلُونَ عَلَى الْحَقِّ ظَاهِرِينَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ قَالَ فَيَنْزِلُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَيَقُولُ أَمِيرُهُمْ تَعَالَ صَلِّ لَنَا فَيَقُولُ لَا إِنَّ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ أُمَرَاءُ تَكْرِمَةَ اللَّهِ هَذِهِ الْأُمَّةَ

  (صحيح مسلم الحديث رقم 156)

  تايفةيثک لة ئؤمةتی من لة ذثگا و ذثبازی حةق و حةقيقةت بةشةذ دثن تا ذؤژی حةشر، ئةو کاتة عيسای کوذی مريةم سةرهةصدثنث و ئةميری ئةو گرووپة خوادؤزة پثی ئةصثت: تکاية پثش نوثژی ئثمة بن. حةزرةتی عيسا(سصاوی خودای لةسةر بثت) لة وصامدا ئةصثت: نة، هةندثکتان بةسةر هةندثکی ديکةتانت سةروةريتان هةية؛ لةبةر ئةوةی خودا ئةيةوث ئةم ئومةتة بةرز ذابگرثت.

بة تثذوانينثک بؤ ئةم دوايين حةديسة تثئةگةين کة:

يةکةم: لة کاتی سةرهةصدانی حةزرةتی عيسا لة نثوان موسصمانةکاندا کةسثک سةرپةرشتيار بووة.

دووهةم: ئةوةی کة ئةو سةرؤکة داوا لة حةزرةتی عيسا دةکات پثش نوثژيان بکات خؤی نيشان لة باوةذمةندی و ئيمانداری سةرؤکةکةية؛ کةواية لةم ذةوايةتة هةرچةن ئاماژةی سةريح نةکراوة بة ناوی "مةهدی" بةصام سيفاتی "مةهدی" و "هيدايةتگری" بةسةر ئةو سةرؤکة بةدی ئةکذثت.

سثهةم: گةورةيی و بةرتری حةزرةتی عيسا (سصاوی خودای لةسةر بثت) بة سةر ئةو سةرؤکة و قبووص نةکردنی لة لايةن حةزرةتی عيسا خؤی پيشاندةری بةرتری موسصمانةکانة بةسةر حةزرةتی عيسا؛ لةبةر ئةوی بةرتری مةفزوول بةسةر فازص و ئةفزةص شتثکی ناذةواية.

چوارةم: لةم ذةوايةتة بة ئاشکرا هاتووة باسی "ئةمير" دةکرث کة ئةم سةرؤکةش هةر مةهدية.

ئةبث ئةوة بزانين کة عيسا (سصاوی خودای لةسةر بثت) لة ذؤژی حيساب تثتة سةر زةوی تا ئاصا بداتة دةستی مةهدی کة ميراتبةری ئايينی ئيسلامة و بة بانگهثشتی مةسيحييةکانی جيهان بؤ سةر ئايينی ئيسلام ئةم دوو لقة پثوة گرث بدات. بةم بؤنةوةية کة حةزرةتی عيسا لة بةرچاوی خةصکةوة مةهدی بة پثش نوثژ و بةرتر ئةزانث.